Novo groblje, u Ruzveltovoj ulici, spomenički je kompleks od izuzetnog kulturnog i istorijskog značaja za Beograd i Srbiju, zbog čega je zakonom zaštićeno kao kulturno dobro od velikog značaja.
Nastalo je kao treće groblje u Beogradu za sahrane po hrišćanskim običajima, u drugoj polovini 19. veka. Naime, početkom 19. veka Staro beogradsko groblje nalazilo se u Savamali, odakle je, po naredbi kneza Miloša Obrenovića premešteno 1826. na Tašmajdan na kome je Crkva Svetog Marka izgrađena 1835. Beogradski mitropolit Mihailo se 1871. obratio Ministarstvu unutrašnjih dela Srbije sa predlogom da, zbog širenja grada i nedostatka prostora na groblju na Tašmajdanu, dotadašnje groblje bude premešteno. Ministarstvo je ovo pitanje prenelo u nadležnost Beogradske opštine, a tek je u narednih 15 godina određeno i uređeno zemljište za novo groblje, a završeni su i još neki tehnički poslovi. Za Novo groblje odabrano je zemljište Vladanovac, iznad Bulbulderskog potoka, koje je nekad pripadalo Vladanu Đorđeviću, hirurgu i političaru i osnivaču Srpskog lekarskog društva. Groblje je otvoreno 16. avgusta 1886.
Nekoliko godina posle početka sahranjivanja, podignuta je 1893. grobljanska crkva Sv. Nikole, po projektu jednog od prvih školovanih srpskih arhitekata Svetozara Ivačkovića. Ikonostas u crkvi izradio je iste godine akademski slikar Stevan Todorović, jedan od najvećih umetnika srpskog romantizma. Crkvene svodove oslikao je majstor Domeniko, po kartonima slikara Petra Ranosovića.
Prvi memorijalni spomenik na Novom groblju jeste Srpska kosturnica izgrađena 1907. i nalazi se u blizini crkve Sv. Nikole. U nju su sa Starog tašmajdanskog groblja kod crkve Sv. Marka preneti posmrtni ostaci ratnika iz srpsko-turskih ratova 1876-1878. i srpsko-bugarskog rata 1885. Posebnu znamenitost Novog groblja čine vojnička groblja gde su sahranjeni poginuli u balkanskim, Prvom i Drugom svetskom ratu. Ovde počivaju pripadnici srpske i savezničkih armija, ali i ratnih protivnika Srbije, pa se kao posebne celine izdvajaju francusko, rusko, italijansko, austrougarsko, bugarsko, nemačko i englesko vojničko groblje. Takođe, ovde su sahranjeni Beograđani poginuli u bombardovanjima 6. aprila 1941. i na Uskrs 1944. U centralnom delu groblja nalazi se i Aleja velikana gde su sahranjeni zaslužni građani, državnici, naučnici, umetnici i dr. U aleji velikana je sahranjen i bivši premijer Srbije dr Zoran Đinđić koji je poginuo u atentatu 12. marta 2003. Brojni nadgrobni spomenici svedoče o različitim periodima novije srpske istorije, počev od oslobađanja od Turaka do današnjih dana.
Otvaranjem Novog groblja, ostaci mnogih zaslužnih građana preneti su sa Tašmajdanskog groblja na njega (npr. vojvode Ilije Čarapića, Uzun Mirka Apostolovića, Đure Daničića, Sime Milutinovića-Sarajlije, Ilije Milosavljevića – Kolarca, Đure Jakšića, itd.), iako je Tašmajdansko groblje služilo za sahranjivanje sve do 1901. (ugašeno je 1927).
Kada bi se samo letimično pogledao spisak sahranjenih na Novom groblju, videlo bi se da su to ljudi koji su obeležili svoju epohu, ali i koji su iza sebe ostavili neizbrisiv trag u srpskoj, i ne samo srpskoj, istoriji i kulturi. Samo neka od imena ljudi koji su ovde sahranjeni govore u prilog tome: Dimitrije Bogdanović, Nedeljko Gvozdenović, Oskar Davičo, Aleksandar Deroko, Petar Dobrović, Tihomir Đorđević, Jovan Erdeljanović, Jovan Ilkić, Dragutin Inkiostri, Milica Jakovljević-Mir Jam, Stevan Jakovljević, Đura Jakšić, Vladimir Karić, Danilo Kiš, Petar Lubarda, Simo Matavulj, Milutin Milanković, Peđa Milosavljević, Branko Miljković, Stevan Sojanović Mokranjac, braća Nastasijević (Momčilo, Živorad, Slavomir i Svetomir), Georgije Ostrogorski, Sima Pandurović, Nikola Pašić, Nadežda Petrović, Vasko Popa, Jaša Prodanović, Radomir Putnik, Milan Rakić, Zoran Radmilović, Pavle Savić, Jovan Skerlić, Slobodan Selenić, Stevan Sremac, Bora Stanković, Sreten Stojanović, Bojan Stupica, Branko Ćopić, Jovan Cvijić, Miloš Crnjanski, Veselin Čajkanović, Janko Šafarik, Leonid Šejka, i mnogi drugi.
Na Novom groblju se nalazi veliki broj značajnih ostvarenja arhitekata i skulptora među kojima treba spomenuti Đorđa Jovanovića (33 skulpture na Novom groblju), Simeona Roksandića (4), Dragomira Arambašića (4), Tomu Rosandića (4), Ristu Stijovića (8), Sretena Stojanovića (21), Ivana Meštrovića (4), Petra Palavičinija (12), Petra Ubavkića (2), itd. Na Novom groblju je do 1999. godine bilo ukupno 1598 skulptorskih radova i 16 mozaika. Treba napomenuti da na groblju postoji 39 porodičnih ili zajedničkih kapela. Skulptorski radovi većinom su svedeni na bistu ili plaketu, u bronzi ili kamenu, a neretko su zastupljeni i reljefi simbolične sadržine, figure u prirodnoj veličini, kao i radovi apstraktnih formi.
Pored Aleje velikana, u kojoj je izgradnja grobnica završena 1927. i u koje su preneti posmrtni ostaci srpskih velikana iz 19. veka, ranije sahranjenih na Starom tašmajdanskom groblju, među posebnim umetničkim celinama izdvaja se Spomenik i Kosturnica branilaca Beograda 1914-1918. sa bronzanom statuom srpskog vojnika-pobednika (rad Živojina Lukića) i srušenim simbolima pobeđenog neprijatelja. Spomenik je 1929. projektovao ruski vajar Roman Verhovskoj, a podignut je 1931. na prostoru gde se ranije nalazilo Srpsko vojničko groblje. U kosturnici su sahranjeni zemni ostaci 3529 identifikovanih i 1074 neidentifikovanih ratnika.
Izgrađen je i jedan broj spomen obeležja namenjen poznatim ljudima, kao npr. vojvodi Radomiru Putniku, Stojanu Novakoviću, Andri Nikoliću, itd., koji imaju znatnu umetničku vrednost. Godine 1977. u 100-toj parceli preuređen je i svečano otkriven Spomenik ratnicima sa Sremskog fronta 1945. Projekat njegovog uređenja uradio je arhitekta Branislav Nestorović. Poslednji izgrađen memorijalni spomenik na Novom groblju je Spomen-obeležje pripadnicima Jugoslovenske vojske poginulim i umrlim u logorima Nemačke i Italije. Autor projekta je arhitekta Bogdan Ignjatović, a spomenik je svečano otkriven 1990.
Na Ruskom groblju nalazi se rad čiji je autor Valerij Vladimirovič Stoševski. Radi se o lepo oblikovanoj Iverskoj kapeli, koja je izgrađena 1931. U kripti kapele sahranjeni su posmrtni ostaci istaknutih ruskih crkvenih velikodostojnika. Oko Iverske kapele formiralo se rusko groblje na kome su sahranjeni ruski emigranti koji su u Beogradu živeli posle Oktobarske revolucije 1917. Spomenik palim ruskim ratnicima u Prvom svetskom ratu, tj. kosturnica, podignut je 1935. Autor ove, kao i srpske kosturnice, bio je Verhovskoj. U Kosturnicu su 1935. preneti posmrtni ostaci ruskih oficira izginulih za vreme Prvog svetskog rata u odbrani Beograda, na Solunskom frontu, na Kajmakčalanu, itd.
